Zelfs voordat de turbulentie de bouwsector begon te schudden, wisten waarnemers dat de Duitse overheid haar doel om 400.000 appartementen per jaar te bouwen nooit zou halen. Bureaucratie, een tekort aan geschoolde werknemers en financieringsproblemen zijn slechts enkele van de redenen hiervoor. Nu het tekort aan woningen toeneemt en de bouwprijzen en huren stijgen, verleggen experts uit de industrie hun focus naar productiviteitsverhogende oplossingen. Een mogelijke manier om dit te doen, is door digitale hulpmiddelen te gebruiken, variërend van digitale tweelingen tot kunstmatige intelligentie en robotica. Maar er komt ook een andere veelbelovende aanpak weer in beeld: seriematige en modulaire bouwpraktijken die gebruikmaken van industrieel geprefabriceerde componenten. Benaderingen en oplossingen met betrekking tot deze praktijken worden getoond op BAU 2025 in München van 13 tot 17 januari 2025.
De meeste bouwprojecten van vandaag zijn op maat gemaakt, structuren die zijn ontworpen voor een specifieke locatie om te voldoen aan specifieke gebruikersbehoeften, worden opgetrokken met behulp van bouwpraktijken die zijn aangepast aan het klimaat en de regio en worden met de hand gebouwd, net als 50 jaar geleden. Of zoals Thomas Kirmayr van de Fraunhofer Building Innovation Alliance het stelt: “De bouwsector is er te lang niet in geslaagd om consistente productiviteitswinst te boeken vanwege het gebrek aan druk om te handelen in de afgelopen decennia. Dit is een reden voor de enorme marktdaling die is veroorzaakt door buitensporig hoge hypotheekkosten. Meer geprefabriceerde en systeemgerichte bouwmethoden voor nieuwbouw- en renovatieprojecten zijn dringend nodig om een toekomstgerichte bouwsector te creëren.”
Kunnen seriële, modulaire bouwtechnieken de bouwsector redden?
Vergeleken met traditionele bouwmethoden die bestaan uit fasen die op een lineaire manier direct op de locatie worden uitgevoerd, biedt modulaire bouw een snellere, kosteneffectievere oplossing. Door processen te standaardiseren en optimaliseren, vermindert modulaire bouw de kwetsbaarheid van toeleveringsketens en minimaliseert veel van de traditionele risicofactoren op bouwplaatsen. In tegenstelling tot in de jaren 70 zijn deze bouwpraktijken nu zeer aanpasbaar en kunnen ze voldoen aan individuele ontwerpvereisten. Dit blijkt ook uit 25 concepten die zijn geselecteerd uit de wedstrijd Serieel en Modulair Bouwen 2.0 die in heel Europa is gelanceerd door het Duitse Ministerie van Bouw, de overkoepelende organisatie van de woningbouwsector GdW en de Federatie van de Duitse Bouwsector. Het doel is om de voordelen van modulaire en seriematige bouw te benutten en snel betaalbare woningen te creëren. Hoewel de meningen over de kwestie nog steeds verschillen – zoals blijkt uit het standpunt van de Duitse Kamer van Architecten – is men het erover eens dat serieel en modulair bouwen geen doel op zich is, maar eerder een manier om de productiviteit te verhogen. Digitale, integrale planningstools zoals Building Information Modeling (BIM) vereenvoudigen niet alleen de optimalisatie van de bouw en het gebruik van grondstoffen. Innovatieve technologieën zoals robotica en kunstmatige intelligentie (AI) verhogen ook de kwaliteit en veiligheid op de bouwplaats.
Zijn duurzaamheid en modulaire bouwtechnieken een perfecte match?
Modulaire constructie creëert een manier om de milieu-impact van een hoog grondstoffenverbruik en CO2-uitstoot te minimaliseren. Ten eerste past deze praktijk scheidbare bouwprincipes toe die een bewuste planning vereisen om de daaropvolgende scheiding, ontmanteling en hergebruik van materialen te vergemakkelijken. Ten tweede gebruikt het materialen die gemakkelijk kunnen worden gescheiden of niet permanent aan elkaar zijn verbonden. Achim Hannott van de National Association of German Prefabricated Construction Practices ziet de toekomstige levensvatbaarheid van serie- en modulaire constructie ook als een manier om de balans te vinden tussen het beheer van het tekort aan woningen en het behalen van klimaatbeschermingsdoelen. “Praktijken die zich al tientallen jaren hebben bewezen in geprefabriceerde houten woongebouwen, zijn nu ook steeds meer in trek voor grote woon- en commerciële gebouwen, voor toevoegingen aan bestaande gebouwen en voor buurtontwikkeling”, zegt Hannott. “Serie- en modulaire constructie vertrouwt op schaalvoordelen die bouwprojecten sneller en kosteneffectiever maken dankzij repetitieve processen en producten.”
Denny Ohnesorge van de Federatie van de Duitse Hout- en Kunststofverwerkende Industrie en Verwante Industrieën gelooft ook dat modulaire, geprefabriceerde houtbouwpraktijken voldoen aan de criteria voor productiviteit en kwaliteit en een groot potentieel hebben: “Eén op de vijf woningen wordt al in serie gebouwd, waarvan meer dan 80 procent geprefabriceerde houten constructies zijn”, zegt Ohnesorge. “Dit aandeel kan blijven groeien als politieke leiders passende maatregelen nemen. De houtindustrie verwacht een terugkeer naar een betrouwbaar subsidiebeleid voor klimaatvriendelijke bouw. Bovendien moeten administratieve voorschriften worden aangepast aan de geprefabriceerde bouwmethode en worden bijgewerkt. Een belangrijke stap was de wijziging van de Modelrichtlijn Houtbouw. Deze wijziging moet nu snel worden opgenomen in de bouwvoorschriften van de Duitse deelstaten.”
Promoten en aansporen – het gaat niet alleen om een optimaal subsidiebeleid, maar ook om de signalen uit de markt om de sterke punten van modulaire en seriematige bouw te benutten en snel betaalbare woonruimte te creëren. De aantrekkelijkheid van de algehele stedenbouwkundige, ontwerpmatige, technische en milieutechnische kwaliteit ligt ook in de openheid van de materiaalkeuze – van houtconstructies tot gewapend beton en hybride bouwmethoden.
Kan productiviteit alleen met digitale tools worden verhoogd?
Productiviteitsverhoging wordt vaak gelijkgesteld aan technologie en digitale tools. Tools zoals de digitale tweeling maken het mogelijk om gebouwen en infrastructuren virtueel te modelleren en beheren. Bovendien biedt het virtuele beeld een holistisch levenscyclusoverzicht van de gebruiksfase tot en met eventuele ontmanteling. Ook het praktisch netwerken van digitale applicaties, processen en data in de fabriek tijdens prefabricageprocessen en op de bouwplaats is tegenwoordig al gemeengoed. Maar ook gezond verstand is nodig als onderdeel van deze verandering. Zo wijdt de Fraunhofer Building Innovation Alliance een focus van haar speciale show over bouwinnovatie aan productiviteit. Dit komt omdat het productiviteitspotentieel dat snel kan worden geactiveerd vanuit bestaande realisatieprocessen vaak wordt genegeerd. “Ons ‘Save-1-Hour’-initiatief is ontworpen om iedereen die betrokken is bij het bouwproces – van planners tot vakmensen – te motiveren om uit te zoeken waar ze een uur kunnen besparen”, zegt Thomas Kirmayr. “Zo creëren we de nodige mindset die ons kan helpen om snel effectieve oplossingen te ontwikkelen om zowel de kosten als het tekort aan vakmensen beter onder controle te krijgen.”
Dat is ook waar een internationale branchebijeenkomst als BAU 2025 voor staat. Het is een plek waar de menselijke factor centraal staat in alle overwegingen, naast technische innovaties en ideeën voor toekomstgerichte bouw.