Het hoogwaterbeschermingsprogramma is bezig met een enorme opgave: de grootste dijkversterkingsoperatie sinds de Deltawerken. In 2050 moeten alle dijken voldoen aan de waterveiligheidsnormen. De dijkversterkingsprojecten worden aanbesteed met een ingroeimodel voor schoon en emissieloos bouwen. Klimaatadviseur Jan Baltissen roept andere opdrachtgevers op om vooral consistent duurzaam aan te besteden, zodat de markt duidelijkheid heeft.
Schoon en emissieloos bouwen is in het belang van onze gezondheid, de natuur en het klimaat. Bouw- en infrabedrijven zijn al volop bezig om de stap te zetten, maar hebben daarvoor ook opdrachtgevers nodig die duurzaam aanbesteden en daarvoor willen betalen. Het hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) is zo’n stimulerende opdrachtgever. Jan Baltissen, duurzaamheidsadviseur Dijkversterkingen, heeft binnen het HWBP de opdracht om de projecten zo duurzaam mogelijk uit te voeren. “We willen de nieuwe dijken zoveel mogelijk inpassen in het landschap en scoren bij de aanbesteding op drie duurzaamheidscriteria: circulariteit, klimaat & energie en ruimtelijke kwaliteit. De beste dijkversterking is een project dat goed past in het landschap en wordt uitgevoerd met emissieloos materieel en zo min mogelijk primaire grondstoffen.”
Toetsingskader is een ingroeimodel
Het huidige hoogwaterbeschermingsprogramma begon vijf jaar geleden. Op dat moment was emissieloos bouwen nog geen criterium bij de gunning. Dat werd het wel, toen het HWBP in 2021 een toetsingskader emissieloos bouwen introduceerde. Het kader is bewust een ingroeimodel, legt Baltissen uit. “We stimuleren bouwbedrijven om over te gaan naar emissieloos materieel door de extra kosten te subsidiëren. Nu subsidiëren we de extra kosten als 30% van het materieel emissieloos is, wat groeit naar 100% in 2030. Als bedrijven investeren, kunnen ze erop rekenen dat ze het materieel bij ons kunnen inzetten. Maar we willen de markt niet overvragen en de prijzen opdrijven. Want groot emissieloos materieel is nog relatief schaars. Door de inzet van emissieloos materieel stijgen de totale kosten per project gemiddeld zo’n 5%. Op een groot dijkversterkingsproject van 200 tot 300 miljoen euro is dat volgens mij een redelijke subsidie.”
Netcongestie is een serieus knelpunt
Emissieloos materieel is belangrijk om CO2-uitstoot te beperken, maar wat daaraan voorafgaat is een slimme bouwlogistiek. Baltissen: “Elke kuub grond die je niet hoeft te verplaatsen, is winst. We zien dan ook dat bedrijven steeds beter nadenken over hun ontwerp en de logistiek.” Hij wordt regelmatig verrast door bedrijven die inschrijven op een project. De kleinere projecten zoals het vernieuwen van de Rijnkade bij Arnhem of de waterkering bij Hasselt worden inmiddels al volledig emissieloos uitgevoerd. Er zijn ook serieuze knelpunten zoals de overbelasting van het elektriciteitsnet, vertelt Baltissen. “Ik heb waardering voor de ondernemers die ook op dit vlak creatieve oplossingen vinden. Zo heeft het consortium dat de dijk bij Tiel-Waardenburg versterkt een laadplein langs de A15 gebouwd, waar stroom van het nabijgelegen windmolenpark wordt opgeslagen in accu’s. Ook zijn er experimenten met waterstofaggregaten.”
Geef bedrijven de zekerheid om te durven investeren
Baltissen hoort van bedrijven dat ze meebetalen aan de ontwikkeling van elektrisch materieel, omdat fabrikanten nog een afwachtende houding aannemen. “De markt voor emissieloos materieel is nu vooral een ombouwmarkt; de brandstofmotor wordt uit de machine gehaald en vervangen door een elektrische aandrijving. Dat is niet doelmatig. Als we een grote stap willen maken in de transitie naar emissieloos, dan hebben we seriematige productie van groot materieel als dumpers en draadkranen nodig.” Over de inzet van bouwbedrijven die meedingen naar projecten van het HWBP is hij heel positief. “Hun innovatiemotor draait op volle toeren. Ik houd bij andere opdrachtgevers dan ook graag een pleidooi voor een consistente duurzame ambitie, al dan niet via een ingroeimodel. Formuleer je gunningscriteria voor emissieloos bouwen niet per project, maar geef bedrijven langjarig de zekerheid die ze nodig hebben om te durven investeren.”