Aquathermie is klaar voor grootschalige toepassing

“In mei 2019 heeft een aantal partijen, waaronder waterschappen overheden, UvW, adviesbureaus en kennisinstellingen, het initiatief genomen tot de Green Deal Aquathermie. Doel is om de waarde en toepassing van aquathermie in kaart te brengen en zo de energietransitie te versnellen. Uit de Green Deal is ook Netwerk Aquathermie voortgekomen. Een belangrijke poot van het netwerk is kennisontwikkeling. Er lopen allerlei onderzoeken en we zijn ook aangehaakt bij bredere kennisplatforms, zoals WarmingUP. Maar vooral het delen van kennis en praktijkervaringen en het bij elkaar brengen van partijen is de grootste winst van de afgelopen jaren. De Green Deal is echt een impuls geweest. Er is veel gezaaid en er kan nu langzaamaan ook geoogst gaan worden.”

“De theoretische bijdrage van aquathermie is enorm. Uit een onderzoek van CE Delft blijkt dat Nederland met TEO, oftewel thermische energie uit oppervlaktewater, ruim 40 procent van de toekomstige warmtevraag kan invullen. Met thermische energie uit drinkwater (TED) en afvalwater (TEA) komen daar nog bijna 10 procent bij. Natuurlijk zal dat in de praktijk anders zijn en zal aquathermie dan niet altijd de meest optimale bron blijken, maar aquathermie is zeker geen druppeltje op een gloeiende plaat. Aquathermie kan echt een wezenlijke bijdrage leveren aan de energietransitie. Daarom is het ook zo belangrijk om nu grootschalige projecten te gaan doen en daarvan verder te leren. Vooral ervaringen in de gebouwde omgeving zullen deze manier van verwarmen en koelen vooruit helpen.”

“Je zou misschien denken dat Nederland als waterland een voorloper is in aquathermie. Maar Nederland heeft zestig jaar geleden voor aardgas gekozen. In Denemarken lopen ze wel voorop, omdat ze al sinds de jaren zeventig investeren in warmtenetten. Die worden niet allemaal gevoed met aquathermie, maar bijvoorbeeld ook met aardwarmte en biomassa. Maar daardoor is de infrastructuur er wel. En vaak zijn deze Deense warmtenetten in handen van de bewoners zelf in plaats van in commerciële handen.”

“Die participatie zie ik wel als een succesfactor. Bijvoorbeeld in collectieven of op een andere manier. Maar mensen meekrijgen is een essentiële succesfactor voor de energietransitie. Daar mogen we ook best de tijd voor nemen. We hoeven echt niet meteen morgen allemaal van het gas af. Bij nieuwbouwprojecten zie je dat aquathermie vaak als aantrekkelijk wordt gezien. Water is iets tastbaars voor mensen en de impact op de ruimtelijke omgeving is vrij klein. Voor zowel bestuurders als bewoners is aquathermie een vriendelijk alternatief voor aardgas in zulke situaties.”

“Volgens mij zijn er ook geen grote uitdagingen meer op technisch vlak. Ik ben geen technisch specialist, maar weet wel dat we qua techniek redelijk ‘ready to go’ zijn. Misschien lopen we nog ergens tegenaan als we gaan opschalen. Maar dat durf ik nu niet te voorspellen. Zulke dingen ontdek je immers pas door te doen. Dat wil echter niet zeggen dat er geen hobbels meer zijn. Sterker nog, waar moet ik beginnen?”

“Veel partijen, zoals waterschappen en gemeenten, worstelen nu met hun rol. Willen ze proactief zijn of alleen faciliterend?”

“Er moeten op het gebied van governance en financiering nog zo veel keuzes gemaakt worden. Hoe ga je dit vormgeven qua verantwoordelijkheden? Wil je een warmtenetwerk zien als nutsvoorziening, waarbij je net als met stroom betaalt aan je netbeheerder en leverancier? Of komt het helemaal in overheidshanden? Of juist in die van private partijen? In collectieve handen misschien? Veel partijen, zoals waterschappen en gemeenten, worstelen nu met hun rol. Willen ze proactief zijn of alleen faciliterend? Die onduidelijke rolinvulling is iets waar je nu als marktpartij tegenaan kunt lopen en wat extra tijd kan kosten. Naar dit type vraagstukken is de afgelopen periode onderzoek gedaan, bijvoorbeeld door de Erasmus Universiteit. Nu moeten we het in de praktijk gaan ervaren door het te doen.”

“Ook missen er nog standaarden voor de financiering. Zeker voor aquathermie in de bestaande bouw zijn de risico’s nog niet standaard genoeg. Het helpt ook niet dat de Warmtewet 2.0 er nog niet is. En minstens zo belangrijk: het eventuele negatieve effect op de ecologie is ook nog niet voldoende duidelijk. Want wat doet het met de ecologie van een rivier als je er warmte of koude aan onttrekt? Of zijn er vooral voordelen, omdat warmteonttrekking de groei van algen afremt? Duidelijkheid over al deze hobbels is echt nodig om aquathermie onderdeel van onze bronnenmix te laten worden.”

“We gaan hoe dan ook naar een heel andere inrichting van onze warmtevoorziening, namelijk een van geïntegreerde systemen en gecombineerde bronnen. Partijen moeten op een andere manier met elkaar gaan samenwerken en hebben bovendien te maken met de burger. Sommige burgers zijn passief. Andere zijn juist heel actief en zetten energiecoöperaties op. Dat is de sociale kant van de energietransitie en voor mij een van de succesfactoren. Aquathermie komt bovendien heel dicht bij de levenssfeer van mensen. Zeker in de bestaande bouw komt het achter de voordeur en kost het misschien ook nog wat. Dan is draagvlak echt heel belangrijk en vertrouwen winnen kost tijd.”

“Het warmtevraagstuk moet je wat mij betreft dan ook lokaal aanvliegen. Want de situatie is overal anders. In mijn ideale wereld hebben we overal een duurzaam warmtesysteem dat het best past bij de lokale omstandigheden. Of dat nu restwarmte, TEO/TEA/TED of een combinatie van bronnen is. Zeg maar een soort collectieve maatwerkoplossing. Maar zo ver zijn we nog niet. Er is nu eerst vooral behoefte aan grootschalige toepassing in de praktijk. Aan de slag gaan en daarvan leren. Want laten we niet vergeten waarvoor we het allemaal doen: reductie van CO₂-uitstoot om klimaatverandering tegen te gaan.”

Lees verder in de energiesector

De energiesector is sterk in beweging nu de energietransitie steeds meer vaart krijgt. ABN AMRO wil een leidende rol spelen in het versnellen van de energietransitie, die bol staat van de kansen én obstakels. Bekijk ons overzicht van alle artikelen.